‘Mijn lichaam is in Zwitserland, mijn geest in Tibet.’ Wordt Vervolgd
De Tibetaanse non Phuntsog Nyidron werd opgepakt nadat ze bij een tempel in Lhasa ‘Lang leve de Dalai Lama’ had geroepen. Na vijftien jaar cel en vele martelingen kwam ze vrij en kreeg ze asiel in Zwitserland, waar ze nog wekelijks artsen bezoekt. Portret van een gebroken vrouw, die ondanks alles blijft hopen op een dialoog tussen China en de Dalai Lama.
De Tibetaanse non Phuntsog Nyidron werd opgepakt nadat ze bij een tempel in Lhasa ‘Lang leve de Dalai Lama’ had geroepen. Na vijftien jaar cel en vele martelingen kwam ze vrij en kreeg ze asiel in Zwitserland, waar ze nog wekelijks artsen bezoekt. Portret van een gebroken vrouw, die ondanks alles blijft hopen op een dialoog tussen China en de Dalai Lama.
Phuntsog Nyidron (45) hoort mensen nogal eens licht verbaasd zeggen dat ze zo vrolijk en goedlachs overkomt. ‘Ze kunnen zich dat niet voorstellen bij iemand die gevangen zat en gemarteld is’, zegt ze lachend.
In 1989, twee jaar nadat Nyidron boeddhistische non werd, was ze zelfs euforisch. De Dalai Lama kreeg toen de Nobelprijs voor de Vrede. Ging het tij eindelijk keren voor de Tibetanen die sinds de bezetting door China in 1950 onder zware repressie gebukt gingen, vroeg ze zich af? Met drie andere nonnen toog ze naar de Jokhang, de allerheiligste Tibetaanse tempel in de hoofdstad Lhasa. ‘Lang leve de Dalai Lama’, riepen ze, en: ‘Bevrijd Tibet’. Direct werden ze opgepakt door Chinese agenten. Nyidron wist dat het risico bestond. Maar bij eerdere demonstraties was ze steeds ongezien gebleven.
Nu werd ze naar een gevangenis gebracht ten oosten van Lhasa. ‘Die eerste dag werd ik gemarteld. Ze vroegen: “Waarom demonstreerde je? Je bent zo jong. Je bent vast door de Dalai Lama gestuurd.” Maar ik heb de Dalai Lama nooit ontmoet. Ik deed het omdat ik Tibetaanse ben, antwoordde ik. Ze geloofden me niet.’
De 19-jarige werd bewerkt met stangen, naalden en een stroomstok waarmee vee bijeen wordt gedreven. Die nacht overwoog ze zelfmoord. Maar de dagen erna verdween die gedachte, alhoewel de martelingen doorgingen. ‘In de ergste wanhoop vond ik kracht. Ik realiseerde me dat ze via mij Tibet probeerden te raken.’ Na twee maanden volgde een schijnproces van enkele minuten waarin de verdediging niets zei. Nyidron kreeg negen jaar cel, die ze moest doorbrengen in de beruchte Drapchi-gevangenis in Lhasa. Ook daar werd ze bijna dagelijks gemarteld. ‘De gevangenisbewaarders herhaalden: “Tibet hoort bij China.” Maar wij antwoordden: wij hebben een eigen cultuur, gewoonten, voeding, kledingdracht en het boeddhisme. Daarom bleven ze martelen.’
Tijdens haar gevangenschap maakte Nyidron met dertien andere gevangen nonnen in het geheim een bandopname met liederen en gedichten over Tibet en de Dalai Lama. Die werd naar buiten gesmokkeld. Het resulteerde in nog eens acht jaar gevangenisstraf. In 2004 kwam ze vervroegd vrij. De vrijlating volgde op een oproep van de Amerikaanse Senaat, wereldwijde acties van Amnesty en druk vanuit de internationale gemeenschap.
Nyidron leeft sinds haar vrijlating in ballingschap in Zwitserland. Ze luisterde er voor het eerst naar de lessen van de Dalai Lama. ‘Hij sprak over mededogen. Ik realiseerde me dat mijn folteraars ook maar hun werk deden.’
Acht uur per week werkt ze in een bloemenwinkeltje. Meer lukt niet. Een bezoek aan het ziekenhuis vanwege schade aan haar nieren, spieren, gewrichten en hoofd is wekelijkse kost, en ze slikt dagelijks pijnstillers. Hoewel ze Duits leert en enkele vrienden heeft, is ze niet gelukkig. ‘Mijn gedachten zijn in Tibet. Ik mis mijn vrienden en familie.’
Ze maakt zich zorgen over de politieke gevangenen. Hoeveel dat er zijn, maakt China niet bekend, en onafhankelijke waarnemers krijgen maar beperkt toegang. Volgens Nyidron neemt het aantal toe. ‘Er komen steeds gevangenissen bij in China. Dagelijks verschijnen berichten over mensen die in gevangenschap gestorven zijn. Ook de berichten over martelingen blijven aanhouden. Ik wil een spreekbuis voor deze gevangenen zijn.’
Als mensenrechtenorganisaties haar uitnodigen, gaat ze er graag op in. Zo sprak ze, behalve bij de VN-mensenrechtenraad in Zwitserland ook in Engeland, Noorwegen en – eind vorig jaar – in Nederland.
‘Mijn hoop is gericht op steun door de internationale gemeenschap. De Dalai Lama wil samenwerking met China, met behoud van onze cultuur en levensbeschouwing, én de bescherming van onze mensenrechten. Hij wil geen afscheiding.’ Van dat laatste is Peking niet overtuigd. Elke dialoog met de Dalai Lama wordt daarom geweigerd. Nyidron: ‘De internationale gemeenschap moet structureel aandringen op dialoog. Ik blijf daar op hopen.’